Τελείωσε – η κρίση του ελαιολάδου που έπληξε την κουζίνα μου αρχίζει να ξεθωριάζει. Μετά από δύο συνεχόμενα έτη κακής συγκομιδής, οι Ισπανοί ελαιοπαραγωγοί συγκεντρώνουν τώρα αρκετό καρπό για να διασφαλίσουν καλή προμήθεια το 2025.
Οι τιμές χονδρικής έχουν μειωθεί κατά 55% περίπου από το ιστορικό υψηλό του Φεβρουαρίου – οι τιμές λιανικής θα ακολουθήσουν σύντομα.
Ωστόσο, δεν αναμένω επιστροφή στις χαμηλές τιμές των τελευταίων 20 ετών, για δύο λόγους – ο ένας είναι προσωρινός, ο άλλος, διαρθρωτικός. Ελάχιστοι δίνουν την απαιτούμενη προσοχή σε αυτούς τους παράγοντες.
Η συγκομιδή της ελιάς βρίσκεται σε εξέλιξη στην περιοχή της Ανδαλουσίας στην Ισπανία, η οποία αντιπροσωπεύει περίπου το ένα τρίτο της παγκόσμιας παραγωγής. Συνήθως, ο όγκος της συγκομιδής κορυφώνεται λίγο πριν από τα Χριστούγεννα, και μέχρι τώρα έχουμε μια πολύ καλή εικόνα τόσο της ποσότητας όσο και της ποιότητας.
Χάρη στην καλύτερη σοδειά, η Ανδαλουσία είναι πιθανό να παραδώσει περίπου 1 εκατομμύριο τόνους ελαιολάδου την περίοδο 2024-2025, μια αύξηση της τάξεως του 77% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Αν προσθέσουμε άλλες περιοχές της Ισπανίας, καθώς και καλές συγκομιδές στην Ελλάδα, την Πορτογαλία, την Τυνησία και, κυρίως, την Τουρκία, η παγκόσμια παραγωγή αναμένεται να ανακάμψει σε περίπου 3,4 εκατομμύρια τόνους, από λιγότερους από 2,6 εκατομμύρια τόνους την περίοδο 2023-2024. Μεταξύ των μεγάλων παραγωγών, μόνο η Ιταλία δεν έχει ακόμη ανακάμψει, καθώς παλεύει με ένα παθογόνο που “σκοτώνει” τις ελιές της χώρας.
Η συγκομιδή δεν θα ολοκληρωθεί πριν από τις αρχές Μαρτίου, αλλά η αγορά δεν περιμένει. Μόλις έγινε σαφές ότι η σοδειά ήταν πολύ μεγαλύτερη από ό,τι τα δύο προηγούμενα χρόνια, όλοι έσπευσαν να πουλήσουν.
Το κόστος του ισπανικού εξαιρετικού παρθένου ελαιολάδου υψηλής ποιότητας στη χονδρική αγορά έπεσε σε περίπου 4.250 δολάρια ανά τόνο, μειωμένο περισσότερο από το ήμισυ από το ιστορικό υψηλό των άνω των 10.000 δολαρίων ανά τόνο που σημειώθηκε τον Φεβρουάριο. Στα ράφια των σούπερ μάρκετ, η τιμή του λίτρου θα μπορούσε σύντομα να υποχωρήσει από τα 10 ευρώ σε περίπου 5 ευρώ.
Η πτώση της τιμής αποτελεί μεγάλη ανακούφιση για τον ευρωπαϊκό νότο, οι κάτοικοι του οποίου θεωρούν το ελαιόλαδο αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής τους – από το φαγητό μέχρι τα έθιμα που έχουν αναπτυχθεί εδώ και χιλιετίες στις ακτές της Μεσογείου. Για πολλές οικογένειες στην περιοχή, η υψηλότερη τιμή του συμβόλιζε τον αγώνα ενάντια σε έναν ανεξέλεγκτο πληθωρισμό. Κάθε εβδομάδα στο σούπερ μάρκετ, γκρίνιαζα για το κόστος και ήλπιζα σε μια καλύτερη μέρα.
Κατά συνέπεια, η υποχώρηση των τιμών χονδρικής είναι μια τεράστια ανάσα – μια είδηση που κυριαρχεί στα βραδινά δελτία ειδήσεων στη νότια Ευρώπη. Ωστόσο, ανησυχώ ότι φαίνεται κάπως υπερβολική. Και κάπου εδώ έρχονται τα άσχημα νέα στα οποία αναφέρθηκα νωρίτερα.
Πρώτον, οι προσωρινοί παράγοντες. Μετά από δύο χρόνια κακής σοδειάς, οι αγροτικοί συνεταιρισμοί στην Ισπανία αντιμετώπιζαν οικονομικά προβλήματα, οπότε πούλησαν τη σοδειά τους όσο πιο νωρίς μπορούσαν, με αποτέλεσμα να καταρρεύσει η αγορά. Ωστόσο, οι πωλήσεις κάποια στιγμή θα εξαντληθούν, θέτοντας ένα κατώτατο όριο στις τιμές. Επιπλέον, τα παγκόσμια αποθέματα ελαιολάδου έχουν αποδεκατιστεί και μία καλή σοδειά δεν φτάνει για να ανανεωθούν. Στην Ισπανία, τα αποθέματα την περίοδο 2023-2024 έφτασαν περίπου στο ένα τέταρτο του τυπικού επιπέδου. Σε παγκόσμιο επίπεδο, τα αποθέματα ελαιολάδου την περασμένη σεζόν μειώθηκαν σε χαμηλό 57 ετών, περίπου στο μισό του μέσου όρου της τελευταίας εικοσαετίας.
Θα χρειαστούν αρκετά “γενναιόδωρα” χρόνια πριν τα αποθέματα αναπληρωθούν στα επιθυμητά επίπεδα ώστε οι τιμές να επανέλθουν σε προ κρίσης επίπεδα.
Δεύτερον, οι διαρθρωτικοί παράγοντες. Το ελαιόλαδο είναι θύμα της ίδιας του της επιτυχίας. Με τη μεσογειακή διατροφή να κερδίζει έδαφος διεθνώς, η κατανάλωση ελαιολάδου έχει διπλασιαστεί τα τελευταία 30 χρόνια. Και η τάση αυτή φαίνεται ότι θα συνεχιστεί, παρά τις υψηλές τιμές.
Όσο αγαπητό και αν είναι στη νότια Ευρώπη, αντιπροσωπεύει ένα μικρό ποσοστό της παγκόσμιας κατανάλωσης βρώσιμων ελαίων. Το 2020, αντιπροσώπευε λιγότερο από το 2% της παγκόσμιας αγοράς, στο ίδιο επίπεδο με το βαμβακέλαιο και το λάδι καρύδας. Το φοινικέλαιο και το σογιέλαιο αντιπροσωπεύουν μαζί το 65% – το ηλιέλαιο και το κραμβέλαιο αντιπροσωπεύουν, συνολικά, άλλο ένα 24%. Συνεπώς, το ελαιόλαδο έχει περιθώρια να κερδίσει εύκολα μερίδιο αγοράς. Το πρόβλημα είναι ότι δεν μπορεί: Η προσφορά είναι περιορισμένη και οποιαδήποτε αύξηση της δημοτικότητας θα αναγκάσει τις τιμές να αυξηθούν σε υψηλότερα επίπεδα.
Πόσο περιζήτητο γίνεται το ελαιόλαδο; Πολύ, λένε τα στατιστικά. Στις ΗΠΑ, η ζήτηση έχει αυξηθεί περισσότερο από 300% τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Ή σκεφτείτε τη Γαλλία, τη χώρα του βουτύρου, όπου η ζήτηση έχει αυξηθεί κατά 400% από το 1990 και σήμερα η κατανάλωσή της ισούται με αυτή της Ελλάδας. Στο Ηνωμένο Βασίλειο παρατηρήθηκε θεαματικό άλμα – πιθανώς βοήθησε το γεγονός ότι μετακόμισα από τη Μαδρίτη στο Λονδίνο πριν από μερικές δεκαετίες. Από το 1990, η βρετανική κατανάλωση ελαιολάδου έχει αυξηθεί κατά περίπου 1.100%. Παρόμοια ανάπτυξη παρατηρείται και στις αναδυόμενες αγορές, όπου το ελαιόλαδο διεισδύει σε χώρες όπως η Βραζιλία. Η ζήτηση σε αυτά τα νέα κέντρα κατανάλωσης φαίνεται ότι είναι λιγότερο ευαίσθητη στις τιμές από ό,τι στις κύριες αγορές της Μεσογείου.
Με τα χαμηλά αποθέματα και τη συμπιεσμένη ζήτηση, οι τιμές του ελαιολάδου δεν μπορούν να υποχωρήσουν σημαντικά. Η κρίση τελείωσε, αλλά τα χρόνια της αφθονίας φαίνονται πολύ μακριά. Ίσως αυτό να μην είναι κακό: Για πρώτη φορά εδώ και πολύ καιρό, οι παραγωγοί ελαιολάδου, που αποτελούσαν για πολύ καιρό τον πιο αδύναμο κρίκο της αλυσίδας εφοδιασμού, είναι έτοιμοι να δουν καλύτερες μέρες. Αν σας αρέσει το ελαιόλαδο, είναι ένας λόγος να το γιορτάσετε.
Πηγή:capital.gr
