Ο Αποκόρωνας αποτελεί μία από τις πιο ευλογημένες περιοχές της Κρήτης ως προς το φυσικό υδατικό απόθεμα. Με τις ορεινές απολήξεις των Λευκών Ορέων να συγκρατούν μεγάλα ύψη βροχής και με τον Κοιλιάρη – έναν από τους ελάχιστους μόνιμους ποταμούς της Κρήτης – να διατρέχει τον κάμπο, ο Αποκόρωνας θα μπορούσε να θεωρείται υπόδειγμα αυτάρκειας σε νερό.
Γράφει ο Χάρης Παπαδάκης*
Κι όμως, ενώ διαθέτουμε τα μεγαλύτερα υδατικά αποθέματα της Κρήτης, ζούμε κάθε καλοκαίρι με το άγχος αν θα έχουμε νερό στις βρύσες μας ή στα χωράφια μας. Το νερό ―το πιο θεμελιώδες αγαθό― έχει μετατραπεί από πλεονέκτημα σε σημείο μόνιμης ανασφάλειας.
Αυτό δεν είναι φυσικό φαινόμενο. Είναι αποτέλεσμα ενός μοντέλου διαχείρισης που έχει ξεπεραστεί, που λειτουργεί αποσπασματικά και χωρίς σχέδιο. Και όσο κι αν προσπαθούμε όλοι – αγρότες, κτηνοτρόφοι, επαγγελματίες, νοικοκυριά – η πραγματικότητα είναι αμείλικτη: δεν λύνεται ένα τόσο σύνθετο ζήτημα χωρίς σύγχρονη στρατηγική, χωρίς τόλμη και χωρίς ισχυρή διοίκηση.
Το παράδοξο του Αποκόρωνα
Όπως τεκμηριώνεται και από μελέτες για το νερό στον Δήμο Αποκορώνου, η περιοχή μας έχει τα μεγαλύτερα υδάτινα αποθέματα νερού από κάθε άλλη περιοχή της Κρήτης.
Και όμως:
• Τον χειμώνα έχουμε υπερχείλιση ρεμάτων.
• Το καλοκαίρι έχουμε διακοπές νερού.
• Σε ορισμένες κοινότητες οι απώλειες νερού στο δίκτυο αγγίζουν το 40%.
• Ο τουρισμός ανεβάζει τη ζήτηση έως και στο τριπλάσιο.
• Οι καλλιέργειες ―ιδίως αβοκάντο, ελιές και εσπεριδοειδή― διψούν.
Άρα το πρόβλημα δεν είναι η ποσότητα. Είναι η απουσία σχεδίου, υποδομών και συντονισμού. Αν συνεχίσουμε έτσι, σε λίγα χρόνια θα μιλάμε για υφαλμύρινση, για πτώση στάθμης γεωτρήσεων και για πραγματική λειψυδρία. Κι αυτό δεν το αξίζει ο Αποκόρωνας.
Η σημερινή κατάσταση δεν μπορεί να συνεχιστεί
Στον δήμο μας η διαχείριση γίνεται αποσπασματικά: Δήμος, ΔΕΥΑ, εργολάβοι, δεκάδες γεωτρήσεις, διαφορετικές πρακτικές, διαφορετικές χρεώσεις, διαφορετικές αντιλήψεις.
Όλα αυτά μαζί παράγουν ένα σύστημα:
• με διαρροές,
• με υπεράντληση,
• με έλλειψη ελέγχου,
• με ακριβό κόστος λειτουργίας.
Είναι ένα σύστημα περασμένων δεκαετιών. Δεν αξίζει σε έναν δήμο που διεκδικεί αναβάθμιση, ανάπτυξη και σοβαρή προοπτική.
Τι χρειάζεται ο Αποκόρωνας: Ένα νέο μοντέλο διαχείρισης νερού
Ο Αποκόρωνας πρέπει να γίνει μοντέλο βιώσιμης διαχείρισης νερού για όλη την Κρήτη. Αυτό απαιτεί μια νέα δημοτική ηγεσία με σχέδιο, γνώση και αποφασιστικότητα. Όχι αποσπασματικές κινήσεις. Όχι “μπαλώματα”. Όχι πρόχειρες λύσεις.
1. Μικροί ταμιευτήρες και συστήματα συγκράτησης βρόχινου νερού
Όπως στο Οροπέδιο Λασιθίου αξιοποιήθηκαν τεχνητές λιμνοδεξαμενές, έτσι κι εμείς μπορούμε να δημιουργήσουμε μικρής κλίμακας ταμιευτήρες και φράγματα ανάσχεσης στις λεκάνες απορροής. Η χειμερινή «υπερβολή» βροχής μπορεί να μετατραπεί σε θερινό απόθεμα.
2. Εμπλουτισμός υπόγειων υδροφορέων και οργανωμένα αρδευτικά δίκτυα
Η Ανατολική Κρήτη και ειδικά το παράδειγμα της Ιεράπετρας αποδεικνύει ότι η συλλογική διαχείριση μειώνει την κατανάλωση και σταθεροποιεί το κόστος.
Ο Αποκόρωνας χρειάζεται:
• ζώνες τεχνητής επαναφόρτισης του υδροφορέα,
• μικρές λιμνοδεξαμενές,
• σταδιακή αντικατάσταση των μεμονωμένων γεωτρήσεων και πεπαλαιωμένων σωλήνων από σύγχρονα δίκτυα,
3. Ψηφιακή διαχείριση και τηλεμετρία παντού
Οι απώλειες στο δίκτυο σε ορισμένες κοινότητες αγγίζουν το 40%. Αυτό δεν είναι νόμος της φύσης. Είναι τεχνικό πρόβλημα που λύνεται με «έξυπνα υδρόμετρα», με τοπικούς σταθμούς ελέγχου πίεσης και αυτοματισμούς που επιτρέπουν τον έλεγχο των ισοζυγίων νερού, την πρόγνωση ζήτησης και την ταχύτερη αντιμετώπιση βλαβών.
Άλλοι δήμοι της Κρήτης το κάνουν ήδη. Εμείς γιατί όχι;
4. Αναβάθμιση αγροτικής άρδευσης
Η στάγδην άρδευση που παρέχει νερό απευθείας στις ρίζες των φυτών, η ενσωμάτωση ψηφιακών εργαλείων και ο ορθολογικός προγραμματισμός μπορούν να μειώσουν την κατανάλωση νερού κατά 30–40%.
Αυτό σημαίνει λιγότερο κόστος για τους παραγωγούς, σταθερότερη παραγωγή και καλύτερη ποιότητα.
5. Κώδικας χρήσης νερού για τουριστικές μονάδες
Η θερινή περίοδος αυξάνει κατά πολύ την ζήτηση νερού, όμως η κατανάλωση νερού λόγω του τουρισμού δεν μπορεί να είναι ανεξέλεγκτη.
Με κανόνες, κίνητρα και υποχρεώσεις (συλλογή βρόχινων, στάγδην σε κήπους, ανακύκλωση νερού για άρδρευση), ο δήμος μπορεί να εξοικονομεί χιλιάδες κυβικά κάθε χρόνο.
6. Μια νέα κουλτούρα νερού – όλοι συμμέτοχοι
Τίποτα από τα παραπάνω δεν θα επιτύχει χωρίς συνεργασία: κατοίκων, παραγωγών, επαγγελματιών, επιστημονικών φορέων. Και τι σημαίνει πολιτικά αυτό;
Σημαίνει ότι ο Αποκόρωνας χρειάζεται μια δημοτική αρχή που δεν φοβάται να συγκρουστεί με παλιές νοοτροπίες, που μπορεί να συντονίσει, να συνεργαστεί, να αξιοποιήσει χρηματοδοτήσεις και να εφαρμόσει λύσεις που λειτουργούν αλλού.
Σημαίνει ότι χρειαζόμαστε διοίκηση με στρατηγική και συνέχεια, όχι με παρεμβάσεις της τελευταίας στιγμής.
Ο Αποκόρωνας μπορεί να γίνει πρότυπο για όλη την Κρήτη
Ο Αποκόρωνας βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Είναι ένας τόπος με φυσικά πλεονεκτήματα, αλλά και μια περιοχή που κινδυνεύει να χάσει τον υδάτινο πλούτο της λόγω πίεσης και απουσίας μακρόπνοου σχεδιασμού. Η λύση δεν είναι ούτε τα υπερκοστολογημένα έργα, ούτε οι αυστηροί περιορισμοί που τιμωρούν τον κόσμο.
Η λύση είναι η έξυπνη ανάπτυξη, οι μικρές αλλά καίριες υποδομές, η τεχνολογία, η οργάνωση, η διαφάνεια και η συλλογική διαχείριση του κοινού μας πόρου.
Αν ο Αποκόρωνας αξιοποιήσει τα πλεονεκτήματά του, τότε μπορεί πραγματικά να πρωταγωνιστήσει. Και αυτός είναι ο στόχος μας.
Για να μπει τέλος στην αδράνεια.
Για να μιλήσουμε για τον Αποκόρωνα του 2035, όχι για τον Αποκόρωνα του 2015.
Για να γίνει το νερό από πρόβλημα… πλεονέκτημα ζωής, ανάπτυξης και αξιοπρέπειας.
Ο Αποκόρωνας μπορεί.
