Είναι το 2024 μια χρονιά που μόνο χαμόγελα άφησε στον Τουρισμό ή είναι μια χρονιά θετικών και αρνητικών πρόσημων; Και αν ναι, ποια είναι αυτά; Πώς θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε με δυο λόγια τη φετινή σαιζόν; Σκέφτομαι αν ήταν μια ακόμα χρονιά που οι εργαζόμενοι διάλεγαν εργοδότη και όχι το αντίθετο!
Δεν χρειάζεται να σκεφτώ πολύ και θα καταλήξω στο «ισχυρή τάση, χαμηλά βαλάντια, διάθεση για υπέρ-φορολόγηση, εργασιακό έλλειμα και κλιματική κρίση».
Η Διάσημη Κρήτη και μια ακόμα χρονιά ρεκόρ
Η Διάσημη Κρήτη παραμένει διάσημη μέσα από την ομορφιά της που γίνεται γνωστή πρωτίστως με τις αφίξεις της. Και πάλι δεν μας διάψευσε για μια ακόμα φορά. Αεροπορικά, που έχουμε τη δυνατότητα να μετράμε την ίδια στιγμή, το Ηράκλειο προσέγγισε τις 3.800.000 αφίξεις και θα τις ξεπεράσει μέχρι 31.12. 2024, ενώ τα Χανιά ξεπέρασαν για πρώτη φορά το 1,5 εκατομμύριο. Η Σητεία ανεβαίνει βαριά, παρά τα μικρά της νούμερα, ενώ είναι ακόμα λίγο δύσκολο να δούμε τι από την υψηλή αύξηση της εγχώριας αεροπορικής κίνησης «ανήκει» σε ξένες αφίξεις, όμως τα 5.500.000 επισκεπτών από τα Αεροδρόμιά μας, είναι πλέον το νούμερο.
Η Κρουαζιέρα θα ξεπεράσει τις 800.000 επισκέπτες κι ακόμα κι αν θα μπορούσε κανείς να χαρακτηρίσει δυσανάλογη την – οικονομική – συνεισφορά της, ξεπερνάει με «ευκολία» κάθε άλλη χρονιά της, δημιουργώντας ένα ακόμα ρεκόρ. Αν προσθέσουμε στους παραπάνω αριθμούς και τις ακτοπλοϊκές αφίξεις, ένα σύνολο 6.500.000 επισκεπτών από κάθε πύλη, δείχνει να είναι η συνολική φετινή αποτίμηση. Ω ναι, η Διάσημη Κρήτη τα κατάφερε, για μια ακόμα φορά, καλά!
Η Ποικιλόμορφη Κρήτη και ο Τουρισμός Εμπειρίας
Εδώ σχεδόν δεν χρειάζεται να κάνουμε πολλά, αρκεί να αναδείξουμε και φυσικά να προστατεύσουμε όσα η μάνα Κρήτη μάς δίνει πλουσιοπάροχα, από το παρόν και το παρελθόν της. Ακόμα και αν το Σπήλαιο του Δία ανακατασκευάζεται, ακόμα κι αν η Χρυσή άνοιξε μόνο για μπάνιο, ακόμα κι αν το φαράγγι της Σαμαριάς πέρασε τις πιο δύσκολες παλινωδίες στην ιστορία του, όλα τα θαύματα της φύσης είναι ακόμα εκεί, από τα μονοπάτια ως τα φαράγγια κι απ’ τις σπηλιές μέχρι τα ψηλά βουνά, έτοιμα να δώσουν εμπειρίες που κανένα «ντουβάρι» δεν μπορεί. Η Pierra Creta «έγραψε» πάλι το Μάρτιο μια ακόμα χρυσή σελίδα, το πανελλήνιο συνέδριο μονοπατιών λίγες μέρες πριν, πιθανότατα το παγκόσμιο συνέδριο Γεωπάρκων τον επόμενο χρόνο, η ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων της Μεσαράς, η Αρχαϊκή Κρήτη, η ανασύσταση του Ε4, όλα αυτά είναι χαρακτηριστικά ενός προορισμού που νοιάζεται για την κληρονομιά του και όσο κι αν ο τουρισμός μετασχηματίζεται προς την εμπειρία, η Κρήτη θα είναι «εκεί» να δώσει νέες μαγικές εικόνες ακόμα κι αν ο κόσμος αλλάξει γήπεδο, παίζοντας και σε χορτάρι και σε ξερό. Και μην ξεχνάμε την Κρήτη-Γαστρονομική Περιφέρεια της Ευρώπης για το 2026. Πεδίο δόξης!
Η Ανθεκτική Κρήτη και η ρευστότητα του τουριστικού κλάδου
Όταν κατάρρευσε ο Thomas Cook η γη έφυγε λίγο κάτω από τα πόδια μας, οι συνέπειες οικονομικά ήταν τεράστιες, αλλά γρήγορα ανακάμψαμε, αλλάξαμε αγορές, καλύψαμε τα κενά, οι απώλειες «ξεχάστηκαν». Η Πανδημία, παρότι τάραξε τον κόσμο μάς βρήκε έτοιμους και ενωμένους να παρουσιάζουμε την Reliable Crete και να κάνουμε σεμινάρια σε 150.000 ανθρώπους, να «ανεβάζουμε» το brand name Crete, να ανακάμπτουμε γρηγορότερα από κάθε άλλο προορισμό. Η χρεοκοπία του FTI με βάση τα παραπάνω, μας απασχόλησε μόνο για μερικές μέρες, περισσότερο σε σχέση με τους εργαζόμενους, το μερίδιο της αγοράς καλύφθηκε άμεσα, η Γάζα από φέτος και οι Ουκρανία – Ρωσία από το 2022, οι μεγάλες πληγές του σήμερα, αυτές απασχολούν την Ανθεκτική Κρήτη που και σε αυτόν τον χαρακτήρα της, τα πάει εξαιρετικά!
Η Πράσινη, η Αειφόρος Κρήτη και η Κλιματική Αλλαγή
Εδώ τα πράγματα δεν είναι δεδομένα, εδώ είναι τα ζητούμενα. Δεν πελαγοδρομούμε, αλλά δεν βαδίζουμε και σε άκρως χαρτογραφημένα νερά. Η «πίεση» από την Διάσημη Κρήτη απειλεί την Πράσινη, απαιτώντας πράσινη διαχείριση, χωρίς να υπάρχει κάποια στρατηγική σε εθνικό επίπεδο, αλλά «κέραμοι και πλίνθοι ατάκτως ερριμμένοι». Βάλτε ένα μείον εδώ και τη μείωση της άποψης των επισκεπτών για το «εάν οι Κρητικοί νοιάζονται για το περιβάλλον κι ανάλογα στο αν ο τουρισμός έχει αναπτυχθεί με βιώσιμο τρόπο», ένα σημαντικό καμπανάκι για το μέλλον μας.
Η πρωτοβουλία της Περιφέρειας Κρήτης από τη μεριά των Αντιπεριφερειαρχών και των κλάδων του Τουρισμού, της Κλιματικής Αλλαγής και της Βιώσιμης Κινητικότητας και του Περιβάλλοντος, για την Green Crete είναι τόσο σημαντική όσο το μέλλον του νησιού εξ ορισμού τόσο δύσκολη, απούσα ακόμα στο Πανελλήνιο, αφού θα πρέπει να ανατρέψει τις πρακτικές που κάνουν το 50% των επισκεπτών, να είναι αρνητικοί. Ο ιδιωτικός, χέρι – χέρι με τον δημόσιο τομέα, αναγκαστικά σε συνεργασία για την Κρήτη. Ευτυχώς, ακόμα έχουμε θετική πλειοψηφία!
Η Συνεργατική Κρήτη
Ο Σύνδεσμος Κρητικής Φιλοξενίας δίκαια πρωτοστατεί στη φετινή, 2η ημερολογιακά χρονιά του, μια προσπάθεια που μόνο έπαινο αξίζει, αλλά και τις ευχές μας να μακροημερεύσει και να ολοκληρωθεί ανάμεσα στους φορείς που θα τον απαρτίζουν και την παρεμβατική αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητά του. Κρίσιμη εδώ θα είναι η συνέργεια μεταξύ εργοδοτικών και εργατικών φορέων, ένα δίδυμο που χρόνια αντιπαρατίθεται με την πλάστιγγα πλέον να γέρνει προς τη μεριά των δεύτερων. Η «αναιμία» των εργατικών χεριών είναι το βασικό εργοδοτικό τουριστικό θέμα του σήμερα, αποτέλεσμα αρχικά του δημογραφικού μας προβλήματος που δείχνει να μην έχει λύση, αλλά και του ακαδημαϊκού ελλείματος, της ανάπτυξης κι άλλων κλάδων, της εποχικότητας και μη επιδότησης της εργασίας, της «μεγάλης παραίτησης» (βλ. the big resignment) που μπορεί να «δείχνει» προς τους εργαζόμενους «τρίτων χωρών». Όμως, η για πρώτη φορά μείωση της ικανοποίησης και του επιπέδου επικοινωνίας, όπως την μαρτυρούν οι ίδιοι οι επισκέπτες, έχει ως λογική συνέπεια τη μείωση των θετικών και πολύ θετικών απόψεων στο ερώτημα «Πόσο πιθανό είναι να συστήσετε την Κρήτη σε φίλους και σε συγγενείς σας». Ακόμα και αν το επίπεδο της θετικότητας ξεπερνάει ακόμα το 90%, αυτό δυστυχώς σημαίνει ότι χάνουμε ένα τμήμα των πρεσβευτών μας, το μεγάλο μας πλεονέκτημα;
Η Ολιστική Κρήτη,
Πρόσφατα ο Μ. Ντράγκι σοφά δήλωσε ότι «η Ευρώπη θα πρέπει να διαλέξει ανάμεσα στην παραίτηση, την παράλυση ή την ολοκλήρωση». Σωστό, «ως είν’ η σπίθα λαμπερή!», που έλεγε και η μακαρίτισσα η μαμά μου… Παρόλα αυτά, θα έβαζα ακόμα και στοίχημα, η Ευρώπη, ούτε θα παραιτηθεί, ούτε θα παραλύσει, ούτε θα ολοκληρωθεί!!! Θα συνεχίσει να σέρνεται ανάμεσα σε αυτά τα τρία κι ας λέει ότι θέλει ο Μάριο. Εδώ μια κοινή ανακοίνωση για τη Γάζα δεν εξέδωσε!
Το ίδιο, λίγο καλύτερο θεωρώ, θα γίνει και με την Κρήτη. Τίποτα δεν θα είναι δεδομένο, θα πελαγοδρομούμε ανάμεσα στο τίποτα και στο όλον. Το «όνειρο» του ΒΟΑΚ που μοιάζει να οδεύει να γίνει πραγματικότητα, αλλά μέχρι τότε θα είναι «εφιάλτης», τόσο με τα δικά του θέματα, απαλλοτριώσεις, διερχόμενοι Δήμοι και υπέργειες ή υπόγειες διελεύσεις, αλλά και την συνύπαρξη του με το, ιδιωτικών συμφερόντων κατά ένα μέρος, νέο Αεροδρόμιο του Ηρακλείου, που δείχνει να προηγείται σε αποτελεσματικότητα ενώ θα έπρεπε να είναι ανάποδα.
Το έλλειμα ολιστικότητας με την- μάλλον- οριστική διαγραφή της Σητείας από αυτό το project, πράγμα που αποτελεί κατάφορη διάσπαση στην συνεργατικότητα, αποτελεί το μεγαλύτερο σύννεφο για πολλούς αναπτυξιακούς και επενδυτικούς λόγους. Οι υποδομές γενικά είναι είτε σε γήρανση, δρόμοι, διαχείριση αποβλήτων, αρδευτικά έργα και δίκτυα, είτε σε βρεφικό και απλά σχεδιαστικό ή μη ολοκληρωμένο επίπεδο, προσβασιμότητα, μαρίνες, φράγματα, βιολογικοί, είτε σε ικανοποιητικό, παρόλα αυτά οι υποδομές ήταν και θα παραμείνει η αχίλλειος πτέρνα μας.
Το υδατικό έλλειμα, ανάλογα με το πώς θα εξελιχθεί, μπορεί σε ένα ακόμα τεράστιο «δήλιο πρόβλημα», με την ανεπάρκεια των πόρων να είναι το προφανές, αλλά τη συνεργατική συνέπεια ανάμεσα σε Πρωτογενή και Τριτογενή τομέα, με τον δεύτερο να ξοδεύει συντριπτικά λιγότερα, αλλά με τον πρώτο να έχει το παλαιόθεν δικαίωμα, μη υποδομές και μερικές, κακές συνήθειες…
Τέλος, αν είναι εδώ το τέλος, το ειδικό χωροταξικό θα βάλει ένα ακόμα συν ή ένα πλην; Με αδιευκρίνιστη την πρόθεση της Πολιτείας στο τι θέλει να κάνει, με έλλειμα διαλειτουργικότητας ανάμεσα σε Γενικό Πολεοδομικό, Ειδικό Χωροταξικό, Τοπικά Πολεοδομικά σχέδια και ειδικές μελέτες, απορώ πώς θα υπάρξει πραγματικά ένα υγιές όραμα για την αυριανή τουριστικά Κρήτη.
Η κατακλείδα…
Δεν υπάρχει, γιατί δεν γράφουμε έκθεση, αλλά είμαστε υποχρεωμένοι να εκθέσουμε τα συν και τα πλην μιας χρονιάς που σίγουρα θα μπει στις πολύ θετικές μας χρονιές, αλλά το ίδιο σίγουρα έχει και αρνητικά πρόσημα, άλλα ενδογενή και άλλα εξωγενή, που έχουν επιπτώσεις σε όλα τα επίπεδα, της οικονομίας, του περιβάλλοντος, μα κυρίως, κι αυτό είναι που πονά πιο πολύ, της Κοινωνίας μας…
*Κυριάκος Γ. Κώτσογλου
Μηχανικός Π. & Δ., MSc, PhD,
Αντιπεριφερειάρχης Τουρισμού, Περιφέρειας Κρήτης,
