Αυτοφαγία: Τι είναι και ποια τα οφέλη της;

Yoshinori Ohsumi

Στις 3 Οκτωβρίου, τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ Ιατρικής για τις ανακαλύψεις των μηχανισμών της αυτοφαγίας.

Αλλά τι είναι η αυτοφαγία;

Η λέξη σημαίνει κυριολεκτικά αυτός που τρώει τον εαυτό του. Ουσιαστικά, αυτός είναι ο μηχανισμός του σώματος για να απαλλαγούμε από όλα τα παλιά “μηχανήματα” κυττάρων (οργανιδία, πρωτεΐνες και κυτταρικές μεμβράνες).

Πρόκειται για μια οργανωμένη, ομαλή διαδικασία για την αποδόμηση και ανακύκλωση κυτταρικών συστατικών.

Υπάρχει μια παρόμοια, πιο γνωστή διαδικασία που ονομάζεται απόπτωση επίσης γνωστή, ως προγραμματισμένος κυτταρικός θάνατος. Το κύτταρο, μετά από ένα ορισμένο αριθμό διαίρεσης, είναι προγραμματισμένο να πεθάνει. Ενώ αυτό μπορεί να ακούγεται μακάβριο σε πρώτη φάση, η διαδικασία αυτή είναι απαραίτητη για τη διατήρηση της καλής υγείας.

Είναι καλύτερα να έχουν προγραμματιστεί να πεθάνουν, όταν έχουν πλέον τελειώσει την ωφέλιμη ζωή τους. Ακούγεται πραγματικά σκληρό, αλλά έτσι είναι η ζωή. Αυτή είναι η διαδικασία της απόπτωσης, όπου τα κύτταρα προορίζονται να πεθάνουν μετά από ένα ορισμένο χρονικό διάστημα.

Αυτοφαγία = Αντικατάσταση των παλαιών τμημάτων του κυττάρου

Η ίδια διαδικασία συμβαίνει και σε ένα υπο-κυτταρικό επίπεδο. Αντί για δολοφονία από το σύνολο των κυττάρων (απόπτωση), η αυτοφαγία το μόνο που θέλει είναι να αντικαταστήσει κάποια μέρη του κυττάρου. Κατ’ αυτή τη διαδικασία, κυτταρικά οργανίδια καταστρέφονται και νέα ξαναχτίζονται για να αντικαταστήσουν τα παλιά. Παλιές κυτταρικές μεμβράνες, οργανίδια και άλλα κυτταρικά υπολείμματα μπορούν να αφαιρεθούν. Αυτό γίνεται με την αποστολή του στα λυσοσώματα, τα οποία είναι εξειδικευμένα οργανίδια που περιέχουν ένζυμα για την αποικοδόμηση πρωτεϊνών.

Η αυτοφαγία περιγράφηκε για πρώτη φορά το 1962, όταν οι ερευνητές σημείωσαν αύξηση στον αριθμό των λυσοσωμάτων (το μέρος του κυττάρου που καταστρέφει τα πράγματα) σε ηπατικά κύτταρα αρουραίου μετά από έγχυση γλυκαγόνης. Η νομπελίστας επιστήμονας Christian de Duve επινόησε τον όρο αυτοφαγία. Κατεστραμμένα επιμέρους κυτταρικά τμήματα και αχρησιμοποίητες πρωτεΐνες γίνονται σήμανση για καταστροφή και στη συνέχεια αποστέλλονται στα λυσοσώματα για να τελειώσουν τη δουλειά.

Ένας από τους βασικούς ρυθμιστές της αυτοφαγίας είναι η κινάση (mTOR). Όταν η mTOR ενεργοποιείται, καταστέλλει την αυτοφαγία και όταν είναι σε ανενεργή φάση την προωθεί.

Τι ενεργοποιεί αυτοφαγία;

Η στέρηση θρεπτικών συστατικών είναι το κλειδί ενεργοποίησης της αυτοφαγίας. Θυμηθείτε ότι η γλυκαγόνη είναι η αντίθετη ορμόνη της ινσουλίνης. Εαν η ινσουλίνη ανεβαίνει, η γλυκογόνη κατεβαίνει. Εάν η ινσουλίνη μειώνεται, η γλυκογόνη ανεβαίνει. Καθώς τρώμε, η ινσουλίνη ανεβαίνει και κατεβαίνει η γλυκαγόνη. Όταν δεν τρώμε η ινσουλίνη κατεβαίνει και η γλυκαγόνη ανεβαίνει. Αυτή η αύξηση της γλυκαγόνης διεγείρει τη διαδικασία της αυτοφαγίας. Στην πραγματικότητα, η νηστεία (αυξάνει τη γλυκαγόνη) παρέχει τη μεγαλύτερη ώθηση στην αυτοφαγία. Αυτό είναι στην ουσία μια μορφή κυτταρικού καθαρισμού. Το σώμα αναγνωρίζει παλαιό κυτταρικό εξοπλισμό και το σηματοδοτεί για να το καταστρέψει. Η συσσώρευση όλων αυτών των σκουπιδιών μπορεί να είναι υπεύθυνη για πολλές από τις επιδράσεις της γήρανσης.

Η νηστεία είναι στην πραγματικότητα πολύ ωφέλιμη για δύο πράγματα:

1. 1. Με την διέγερση της αυτοφαγίας, μπαίνουμε σε διαδικασία καθαρισμού από ό,τι παλιό και άχρηστο και ταυτόχρονα, η νηστεία μας διεγείρει την αυξητική ορμόνη η οποία λέει στο σώμα μας να αρχίσει να παράγει νέα εξαρτήματα. Πραγματικά κάνουμε στο σώμα μας μια πλήρη ανακαίνιση.
   2. Θα πρέπει να απαλλαγούμε από τα παλιά πράγματα για να μπορέσει να θέσει σε λειτουργία νέα πράγματα. H διαδικασία της καταστροφής (αφαίρεση) είναι εξίσου σημαντική με τη διαδικασία της δημιουργίας. Έτσι, η νηστεία μπορεί κατά κάποιο τρόπο να αντιστρέψει τη διαδικασία της γήρανσης, με το να απαλλαγούμε από τα παλιά κυτταρικά “σκουπίδια» και αυτά να αντικατάσταθουν με νέα τμήματα.

Οι συνέπειες της συσσώρευσης άχρηστων συστατικών μπορεί να οδηγήσει σε 2 καταστάσεις:

1. 1. Νόσος Alzheimer
   2. Καρκίνο

Η Νόσος Alzheimer περιλαμβάνει τη συσσώρευση ανώμαλων πρωτεϊνών, θα ήταν λογικό, λοιπον, ότι μια διαδικασία όπως η αυτοφαγία που έχει τη δυνατότητα να καθαρίσει από την παλιά πρωτεΐνη θα μπορούσε να εμποδίσει την ανάπτυξη της νοσου.

Τι σβήνει την αυτοφαγία;

Η τροφή, η Γλυκόζη, η ινσουλίνη (ή μειωμένη γλυκαγόνη) και οι πρωτεΐνες όλα απενεργοποιούν αυτή τη διαδικασία αυτο-καθαρισμού. Έτσι, αυτή η διαδικασία της αυτοφαγίας είναι μοναδική για τη νηστεία – κάτι που δεν επιτυγχάνεται με απλό περιορισμό θερμίδων, με δίαιτα.

Υπάρχει μια ισορροπία εδώ, φυσικά. Μπορείτε να αρρωστήσετε από πάρα πολύ αυτοφαγία, καθώς και από πάρα πολύ λίγο. Άρα χρειαζόμαστε κάποιες μέρες με φαγητό διότι αυτό επιτρέπει την ανάπτυξη των κυττάρων και κάποιες με νηστεία ώστε να υπάρχει ισορροπία!

Νικόλ Ράφα Υπεύθυνη Μεταβολομικής Ανάλυσης στο Optimal Health