«Η έρευνα είναι συνεργατική και αποζητά την επικοινωνία, ενώ η αρχέτυπη εικόνα που θέλει τον ερευνητή απομονωμένο στο Εργαστήριο, είναι τελείως λανθασμένη… Και ναι στην Ελλάδα παράγεται βασική έρευνα και η χώρα μας διαθέτει όλα τα εχέγγυα για να μεταμορφωθεί σε ένα Κόμβο Καινοτομίας, έρευνας και πρωτοπορίας, αρκεί να υπάρχει η πολιτική βούληση και να επιστρέψουν κάποτε στη χώρα μας οι επιστήμονες που έφυγαν. Η επένδυση στην έρευνα, αποτελεί επένδυση στην ανθρωπότητα».
Τις παραπάνω διαπιστώσεις καταθέτει στο CNN Greece ένας λαμπρός ερευνητής και επιστήμονας που κάνει όλους τους Έλληνες υπερήφανους. Πρόκειται για τον διακεκριμένο βιολόγο και πανεπιστημιακό καθηγητή της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης και πρόεδρο του διοικητικού συμβουλίου του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ), Νεκτάριο Ταβερναράκη, ο οποίος τιμά το Μέσο μας και εμένα προσωπικά, με την παρούσα του συνέντευξη!
Το εμβληματικό Αριστείο Μποδοσάκη
Αφορμή για τη διαδικτυακή μας συνάντηση- καθώς εργάζεται στο παν. της Κρήτης- αποτέλεσε το γεγονός, ότι ο κ. Ταβερναράκης, βραβεύθηκε πριν από μερικές εβδομάδες, με το πολύ σημαντικό Αριστείο Μποδοσάκη 2024 για τις Ιατροβιολογικές Επιστήμες, διάκριση, την οποία θωρεί ιδιαίτερα τιμητική όπως είπε και από το βήμα του Ζαππείου Μεγάρου.
Πριν μερικά χρόνια, είχε τιμηθεί και με το Ακαδημαϊκό Βραβείο Ιατρικής και Βιολογίας, του Ιδρύματος Μποδοσάκη, τα οποία αποτελούν δυο από τα υψηλότερου κύρους βραβεία για Έλληνες επιστήμονες, στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Είναι μάλιστα ο μοναδικός Έλληνας επιστήμονας που έχει τιμηθεί και με τις δυο αυτές εξέχουσες επιστημονικές διακρίσεις.
Ο θεσμός του Αριστείου Μποδοσάκη θεσπίστηκε για να αναγνωρίσει και να προβάλλει Έλληνες και Ελληνίδες, που έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στην επιστήμη και έχουν συμβάλει καθοριστικά στην προαγωγή του επιστημονικού τους κλάδου με το πρωτοποριακό, ολοκληρωμένο, διεθνώς αναγνωρισμένο τους έργο και αποτελούν γνήσια πρότυπα προς μίμηση και πηγή εξαιρετικής εθνικής υπερηφάνειας.
Η διαδικασία επιλογής των βραβευόμενων γίνεται από την Επιτροπή Αριστείων, αποτελούμενη από οκτώ ξένους επιστήμονες διεθνούς κύρους και με τις υψηλότερες διακρίσεις στον τομέα τους παγκοσμίως. Κάθε διετία, απονέμονται δύο Αριστεία, τα οποία συνοδεύονται από χρηματικό έπαθλο €100.000 έκαστο. Από το 2002 έως σήμερα, τα Αριστεία Μποδοσάκη έχουν απονεμηθεί σε 9 Έλληνες και Ελληνίδες επιστήμονες.
Σπουδές, σταδιοδρομία, επιτεύγματα
Είναι απόφοιτος του Τμήματος Βιολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου (με άριστα το 1989), και έλαβε το διδακτορικό του δίπλωμα στη Μοριακή Γενετική από το Τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης το 1995, έχοντας τιμηθεί με το βραβείο καλύτερης διδακτορικής διατριβής. Στη συνέχεια εργάστηκε στο Πανεπιστήμιο Rutgers των Ηνωμένων Πολιτειών, πριν επιστρέψει το 2002, σε θέση ερευνητή στο Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας.
Το 2010 εκλέχθηκε τακτικός καθηγητής σε διακεκριμένη θέση αριστείας, στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης και το 2013 ορίστηκε Διευθυντής του Ινστιτούτου Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας. Το 2016 εκλέχθηκε Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου και Διευθυντής της Κεντρικής Διεύθυνσης του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας.
Τον Ιούνιο του 2023 ο Νεκτάριος Ταβερναράκης εκλέχθηκε Μέλος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών (EurASc). Τον Μάρτιο του 2022 εκλέχθηκε Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου και της Εκτελεστικής Επιτροπής του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Καινοτομίας και Τεχνολογίας (European Institute of Innovation and Technology, EIT).
Είναι ο πρώτος Έλληνας επιστήμονας που πέτυχε να επιχορηγηθεί δυο φορές (το 2008 και το 2016) από το εξαιρετικά ανταγωνιστικό πρόγραμμα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας (ERC) για Εξέχοντες Ερευνητές (Advanced Investigator Grant),[ και από το πρόγραμμα για την Προώθηση της Καινοτομίας (Proof of Concept Grant) του ERC (το 2016).
Μέχρι τον Ιούνιο του 2024, ο Νεκτάριος Ταβερναράκης είχε δημοσιεύσει πάνω από 260 επιστημονικές εργασίες, πολλές από τις οποίες στα πιο έγκριτα διεθνή επιστημονικά περιοδικά, όπως το Nature. Το συνολικό ερευνητικό του έργο τυγχάνει ευρείας διεθνούς απήχησης με περισσότερες από 68.000 αναφορές, ενώ έχει δείκτη αναγνώρισης, h-index, 102.
Η γήρανση, η άνοια & ο κυτταρικός θάνατος
Σε μία συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης, ο διακεκριμένος επιστήμονας, αναφέρεται στο ερευνητικό του έργο στο πανεπιστήμιο Κρήτης και μάλιστα πάνω σε ένα ευρύτατο πεδίο, που περιλαμβάνει μία σειρά από νευροεκφυλιστικές νόσους, Άνοια Αλτσχάιμερ, Πάρκινσον, τον κυτταρικό θάνατο και τη γήρανση. Αναφέρεται στις προσπάθειες που καταβάλλει η ερευνητική του ομάδα, να κατανοήσει τους μηχανισμούς εκείνους που θα μας οδηγήσουν στη δημιουργία θεραπειών με σκοπό την αποτελεσματική πρόληψη αλλά και τη θεραπεία των σοβαρών αυτών νευροκεφυλιστικών νοσημάτων.
«Έχουμε κάνει πρόοδο τα τελευταία χρόνια, για να αντιληφθούμε τον μηχανισμό, αλλά είμαστε μακριά ακόμη, χρειάζεται πολύ έρευνα επιπλέον, για να κατανοήσουμε τους μηχανισμούς και να τους μπλοκάρουμε…για ένα φάρμακο και για αποτελεσματικές μορφές πρόληψης», υπογραμμίζει ο συνομιλητής μας.
Γήρανση χωρίς ασθένειες…
«Η ηλικία αποτελεί το νούμερο ένα risk factor για την εκδήλωση νευροεκφυλιστικών παθήσεων και αυτό που προσπαθούμε να καταλάβουμε, πώς συνδέεται η ηλικία, με τις νευροεκφυλιστικές νόσους, τονίζει ο καθηγητής και προσθέτει: «Εάν μπορούσαμε να καταλάβουμε γιατί συμβαίνει αυτό, θα μπορούσαμε να αποσυνδέσουμε αυτή τη συνθήκη, θα μπορούσαμε να έχουμε γήρανση, ελεύθερη από παθολογικές καταστάσεις. Το ζητούμενο επομένως είναι να υπάρχει ποιότητα ζωής ακόμη και σε μεγάλες ηλικίες».
Έρχεται πανδημία Αλτσχάιμερ
Ωστόσο, δεν είναι κρυφό, ότι δυστυχώς, έρχεται τα επόμενα χρόνια, πανδημία Αλτσχάιμερ, σύμφωνα με τον καθηγητή, και όπως τονίζει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Ειδικότερα, σύμφωνα με τον κ. Ταβερναράκη, «τις επόμενες 10ετίες, εκτιμάται ότι ο πληθυσμός με Αλτσχάιμερ, θα φθάσει και ίσως ξεπεράσει τα 120 εκατ. και δυστυχώς, οι ασθένειες αυτές, δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν σε μικρό χρονικό διάστημα, διότι είναι ανίατες ασθένειες, και διαρκούν για έναν ασθενή, ακόμη και μία δεκαετία… Οι σοβαρές αυτές νόσοι, αποτελούν μείζον πρόβλημα για όλα τα συστήματα υγείας σε όλο τον κόσμο και όχι μόνο στην Ευρώπη, επομένως, είναι σημαντικό να υποστηριχθεί η έρευνα, προκειμένου να έχουμε αποτελεσματικές λύσεις».
Κληρονομικότητα, διατροφή & τοξίνες
Σε ερώτηση κατά πόσο μπορούμε να φρενάρουμε ακόμη και μία κληρονομική πάθηση, ο συνομιλητής μας, υποστηρίζει, ότι είναι δύσκολο μεν, αλλά με σημαντικές αλλαγές και διαφορετική στάση ζωής, θα μπορούσαμε ίσως. Και συνεχίζει:
«Υπάρχει επιβάρυνση στο περιβάλλον, αλλαγές στις διατροφικές μας συνήθειες και έκθεση σε επιβαρυντικούς τοξικούς παράγοντες, όπως κάπνισμα, αλκοόλ και χρήση ναρκωτικών ουσιών, που μπορεί να επιβαρύνουν τον οργανισμό και να τον οδηγήσουν σε μία νευροεκφυλιστική νόσο. Η σωστή και υγιεινή διατροφή διαδραματίζει σημαντικό ρόλο, καθώς μέσα από τη διατροφή, μπορεί να προσλαμβάνουμε τοξίνες που επιταχύνουν μία ασθένεια».
Σε άλλο σημείο της συζήτησής μας, ο καθηγητής Νεκτάριος Ταβερναράκης, υπογραμμίζει πώς στην Ελλαδα παράγεται βασική έρευνα, η οποία μπορεί να μετρηθεί και καταγράφεται ήδη, από το έργο, τις δημοσιεύσεις και τις επιτυχίες των Ελλήνων ερευνητών, ενώ η βιοϊατρική έρευνα είναι βασικός πυλώνας για την Ελλάδα». Και προσθέτει:
«… Βεβαίως μας ανησυχεί το γεγονός ότι η έρευνα πέφτει στην Ευρώπη, αλλά πέφτει και στις ΗΠΑ και στην Ιαπωνία που είχαμε πρόσφατα περικοπές. Η επένδυση στην έρευνα, αποτελεί επένδυση στο μέλλον της ανθρωπότητας, Γι’ αυτό θα πρέπει να ενταθεί ακόμη περισσότερο».
Οι προκλήσεις της ανθρωπότητας
Αναφορικά με τις προκλήσεις με τις οποίες βρισκόμαστε αντιμέτωποι, ο καθηγητής, αναφέρει πώς αυτές είναι: κλιματική αλλαγή, ενεργειακή ασφάλεια, επισιτιστική κρίση.
Σε άλλο σημείο της συνέντευξης, ο συνομιλητής μας, αναφέρεται στο δικό του αγαπημένο ερευνητικό πεδίο, που είναι η κατανόηση του νευρικού συστήματος, πώς δουλεύει ο εγκέφαλός μας, αλλά και με ποιο τρόπο δυσλειτουργεί,
Το «δώρο» της Τεχνητής Νοημοσύνης
– για τις δυνατότητες της Τεχνητής Νοημοσύνης, σημειώνοντας πώς είναι στο χέρι μας να το αξιοποιήσουμε σωστά, όπως άλλωστε έγινε και στην πυρηνική ενέργεια. Και ότι οι εφαρμογές της έχουν αποκωδικοποιήσει την δομή εκατοντάδων χιλιάδων πρωτεινών, το οποίο πρακτικά σημαίνει ότι μπορεί να αναπτύξουμε φάρμακα που να στοχεύουν στην πρωτείνη αυτή.
– για την αξία της έρευνας και της επιστήμης, η οποία αποδείχθηκε στην πανδημία του COVID-19.
– για την προοπτική η Ελλάδα να μεταμορφωθεί σε Κόμβο καινοτομίας, έρευνας και πρωτοπορίας, καθώς και για τη δύναμη των Ελλήνων ερευνητών της διασποράς,
– για την αγαθή τύχη να εργάζεται στον τόπο καταγωγής του στην Κρήτη και το πιο σπουδαίο, αυτό που μπορεί να υλοποιήσει στις ΗΠΑ, τελικά να μπορεί να το υλοποιεί στην Ελλάδα, αλλά
– και για την καθημερινότητά του, η οποία είναι απλή, μετά τις περίπλοκες διαδρομές στο ερευνητικό Εργαστήριο.
πηγή: cnn
