Πώς οι υγρότοποι συμβάλλουν στον μετριασμό και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή μέσω της δέσμευσης του διοξειδίου του άνθρακα; Σε αυτό το ουσιώδες ερώτημα αναμένεται να δοθούν ουσιαστικές απαντήσεις από την πρώτη περίπτωση μελέτης της δέσμευσης του άνθρακα στην Ελλάδα η οποία ήδη ερευνάται από το Εθνικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή και το παράρτημά του Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων – Υγροτόπων, στη λίμνη Κερκίνη.
Σήμερα, αναδεικνύεται ολοένα και περισσότερο η αξία των φυσικών οικοσυστημάτων, μεταξύ άλλων, για την απορρόφηση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου και η συμβολή τους στον μετριασμό και την προσαρμογή του πλανήτη στην κλιματική αλλαγή. Τα θαλάσσια οικοσυστήματα, τα δάση και οι υγρότοποι συγκαταλέγονται στα σημαντικότερα οικοσυστήματα που επιτελούν την υπηρεσία αυτή.
«Οι υγρότοποι έχουν την ικανότητα να συγκρατούν τον άνθρακα, οργανικό ή ανόργανο, που δέχονται από τα φερτά υλικά των ποταμών και τις εκπλύσεις της λεκάνης απορροής τους και τον αποθηκεύουν στο νερό, στα ιζήματα και στην υγροτοπική βλάστηση. Η υγροτοπική βλάστηση, εκτός από πλήθος άλλων λειτουργιών όπως ότι σχηματίζει διάφορους τύπους ενδιαιτημάτων για ποικίλους οργανισμούς, επιβραδύνει την ταχύτητα της ροής των πλημμυρικών αιχμών ή συγκρατεί με τις ρίζες της το έδαφος και το εμποδίζει να παρασυρθεί από την ορμή του νερού, είναι από τους πιο σημαντικούς παράγοντες συγκράτησης του άνθρακα και απορρόφησης του διοξειδίου του άνθρακα. Οι υγρότοποι παγιδεύουν, εδώ και χιλιάδες χρόνια, άνθρακα στα ιζήματά τους και αν αποξηρανθούν, τότε, αυτός ο άνθρακας θα απελευθερωθεί στην ατμόσφαιρα ως διοξείδιο του άνθρακα», επισήμανε η Ελένη Φυτώκα, υπεύθυνη απογραφής φυσικών περιοχών, Τομέας Έρευνας και Προστασίας της Βιοποικιλότητας του Εθνικού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή.
Σύμφωνα με την κ. Φυτώκα είναι σημαντικό να γίνει ευρύτερα αντιληπτό ότι η ικανότητα των υγροτόπων να αποθηκεύουν άνθρακα εξαρτάται από την καλή διατήρησή τους και ότι ανθρωπογενείς παρεμβάσεις όπως η απόληψη σημαντικών ποσοτήτων νερού, η εκχέρσωση της βλάστησης, η ρύπανση των υδάτων ή η αποστράγγισή τους, διαταράσσει και υποβαθμίζει την υπηρεσία αυτή. Για παράδειγμα, τα παράκτια έλη όπως το έλος της Περαίας, παρότι συγκαταλέγονται στις πιο σημαντικές αποθήκες άνθρακα, υποβαθμίζονται ή και καταστρέφονται.
Παγκοσμίως, η επιστημονική κοινότητα επιχειρεί να μελετήσει και να κατανοήσει καλύτερα τη συγκεκριμένη υπηρεσία που παρέχουν οι υγρότοποι, υλοποιώντας έρευνες σε φυσικούς και τεχνητούς υγροτόπους. Μια πρώτη προσπάθεια να αποτυπωθούν τα πρότυπα εκπομπών του άνθρακα και δέσμευσής του στους υγροτόπους της χώρας πραγματοποιείται το τελευταίο έτος Εθνικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή (το παράρτημά του Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων-Υγροτόπων), σε συνεργασία με ερευνητικούς φορείς από τη Βουλγαρία, τη Γαλλία, την Ισπανία και την Ιταλία, στο πλαίσιο του έργου WETLAND4CHANGE που χρηματοδοτείται από το διακρατικό πρόγραμμα INTERREG Euro Med. Με την επιστημονική καθοδήγηση του Πανεπιστημίου της Βαλένθια της Ισπανίας, σχεδιάζονται και πρόκειται να υλοποιηθούν σχετικές δειγματοληψίες σε πέντε υγροτοπικές περιοχές (μία ανά χώρα), ώστε να εκτιμηθεί η δέσμευση και απελευθέρωση του άνθρακα, αλλά και να μοντελοποιηθούν οι εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου και η συγκράτηση του άνθρακα.
Στην Ελλάδα, ως πιλοτική περιοχή έχει επιλεγεί η λίμνη Κερκίνη και ορισμένοι από τους 80 και πλέον μικρούς υγροτόπους που βρίσκονται στη λεκάνη απορροής του ποταμού Στρυμόνα. Τον Νοέμβριο του 2024, πραγματοποιήθηκε στην Ηράκλεια Σερρών η πρώτη συνάντηση ενημέρωσης των εμπλεκόμενων φορέων και οργανισμών για το έργο και τις δράσεις του, καθώς και για τα αναμενόμενα αποτελέσματα, τα οποία θα αξιοποιηθούν για τη διατύπωση μέτρων διατήρησης και αποκατάστασης των υγροτοπικών οικοσυστημάτων της περιοχής. Συνεργαζόμενοι φορείς, σε εθνικό επίπεδο, είναι η Ειδική Διαχειριστική Αρχή του Στρατηγικού Σχεδίου Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) 2023-2027 της Ελλάδας, η Περιφερειακή Ενότητα Σερρών Κεντρικής Μακεδονίας και ο δήμος Ηράκλειας. Το προσεχές διάστημα θα ξεκινήσουν οι πιλοτικές δειγματοληψίες άνθρακα στη λίμνη και τις γύρω περιοχές.
«Είναι σημαντικό να μελετήσουμε και να αποτυπώσουμε χωρικά και χρονικά τα πρότυπα εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα και του μεθανίου, καθώς και της συγκράτησης του άνθρακα, έχοντας πάντα ως προτεραιότητα την προστασία και διατήρηση της βιοποικιλότητας. Ο κύκλος του άνθρακα συνδέεται τόσο με τη δημιουργία ενδιαιτημάτων για τους οργανισμούς, τη διαχείριση του νερού, τη βόσκηση και τη γεωργία και ήδη από τις πρώτες συναντήσεις στην περιοχή της λίμνης Κερκίνης αναδείχθηκαν καίρια ζητήματα που χρήζουν αντιμετώπισης» υπογραμμίζει η Αναστασία Χατζημέντωρ, Τομέας Έρευνας και Προστασίας της Βιοποικιλότητας του Εθνικού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή.
Η Ελλάδα, όπως και οι υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στο πλαίσιο των υποχρεώσεων που απορρέουν από τη Σύμβαση – Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή, οφείλει, από το 2006, να καταγράφει και να παρακολουθεί τις εκπομπές του άνθρακα που παράγονται από τις οικονομικές δραστηριότητες στην επικράτειά της, καθώς και τις αλλαγές χρήσεων γης, καθώς και να υποβάλει ετήσιες και διετείς αναφορές στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και στη Γραμματεία της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (UNFCCC). Η χώρα έχει θέσει ως στόχο τη μείωση των εκπομπών του άνθρακα κατά 22,7% και δεσμεύεται να προτείνει και να υιοθετήσει μέτρα που θα τη βοηθήσουν να τον επιτύχει.
Του Νίκου Αβουκάτου
Πηγή: greenagenda.gr
