Σήμερα, με δεδομένη την επέλαση της κλιματικής αλλαγής, η οποία αποτελεί παγκόσμιο φαινόμενο και μία από τις μεγαλύτερες απειλές του 21ου αιώνα, όλο και περισσότερες χώρες αρχίζουν να απομακρύνονται από το πρότυπο του μαζικού τουρισμού και να στρέφουν το βλέμμα σε πιο προσωποποιημένες και «πράσινες» εναλλακτικές μορφές τουρισμού, όπως είναι ο περιπατητικός τουρισμός, ο αγροτουρισμός, η ευεξία και μακροζωία.
Σε αυτή την μεταστροφή φαίνεται πως καθοριστικό ρόλο διαδραματίζει και η αλλαγή που παρατηρείται στις προτιμήσεις των ίδιων των ταξιδιωτών αναφορικά με το τουριστικό προϊόν που επιζητούν. Σε μια αμιγώς υλιστική εποχή, σε μια εποχή αφθονίας και πλούτου, όπως η δική μας, η προτίμηση για εξατομικευμένες και βιωματικές εμπειρίες με χαμηλό κλιματικό και περιβαλλοντικό αποτύπωμα έναντι υλικών αγαθών φαίνεται να πριμοδοτείται. Τα ταξίδια πολυτελείας δεν παύουν να υπάρχουν αλλά επαναπροσδιορίζονται, επανατοποθετούνται και αναβαθμίζονται υπό το πρίσμα της βιώσιμης ανάπτυξης.
Οι ταξιδιώτες αρχίζουν συνειδητά να επιλέγουν τουριστικά πακέτα και ταξιδιωτικές εμπειρίες υψηλής περιβαλλοντικής ποιότητας με έντονα στοιχεία τοπικής κοινωνικής και πολιτιστικής αυθεντικότητας. Επιζητούν να απολαύσουν τοπία φυσικού κάλλους και να αφεθούν στην απόλυτη ηρεμία και γαλήνη που αποπνέει το περιβάλλον, να έρθουν σε στενή και ουσιαστική επαφή με τον τοπικό πληθυσμό, τα ήθη και τα έθιμα τους, καθώς, επίσης, και να γευτούν τοπικές γεύσεις, δημιουργώντας μοναδικές γαστρονομικές εμπειρίες. Μέσα από τα ταξίδια που επιλέγουν, επιδιώκουν συνειδητά να συμβάλλουν στην προστασία του οικοσυστήματος και του αυθεντικού χαρακτήρα των τοπικών κοινωνιών τους.
Αυτή η ολοένα αυξανομένη αποστασιοποίηση από το μέχρι τώρα δημοφιλές και ιδιαίτερα διαδεδομένο μοντέλο του μαζικού τουρισμού σε πιο προσωποποιημένες, αυθεντικές, και με χαμηλό περιβαλλοντικό αποτύπωμα μορφές τουρισμού, αναδεικνύει την αναγκαιότητα υιοθέτησης ενός νέου μοντέλου τουριστικής ανάπτυξης, πιο έξυπνου, υπεύθυνου, τοπικού, «πράσινου» και βιώσιμου, το οποίο θα προσφέρει μια νέα προοπτική και δυναμική στο παγκόσμιο τουριστικό γίγνεσθαι με στόχο την ισορροπία μεταξύ των τριών πυλώνων: οικονομικού, κοινωνικού και περιβαλλοντικού. Η τουριστική ανάπτυξη που ικανοποιεί μόνο έναν από τους τρεις προαναφερθέντες πυλώνες, το περιβάλλον για παράδειγμα, όπως είθισται να έχει επικρατήσει, δεν μπορεί να θεωρηθεί βιώσιμη.
Βιώσιμη ή αειφόρος ανάπτυξη ορίστηκε στην έκθεση Brundtland της Διεθνούς Επιτροπής για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη του 1987 ως «µια ανάπτυξη που ικανοποιεί τις ανάγκες του παρόντος χωρίς να διακυβεύει την ικανότητα των μελλοντικών γενεών να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες». Αποκρυπτογραφώντας τον ανωτέρω ορισμό, συνάγεται ότι η βιώσιμη ανάπτυξη εμπερικλείει μέσα της έννοιες, που σχετίζονται με την πρόληψη, την ενσυναίσθηση και την υπευθυνότητα. Είναι έκδηλο ότι η βιώσιμη ανάπτυξη, λαμβάνει πλήρως υπόψη της τις υφιστάμενες και μελλοντικές οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές ανάγκες της κοινωνίας, ώστε να μπορεί να εξασφαλιστεί η βραχυπρόθεσμη, και, κυρίως, η μακροπρόθεσμη ευημερία προς όφελος όχι μόνο των σημερινών αλλά και των μελλοντικών γενεών.
Δεδομένου ότι το μοντέλο για την επίτευξη μιας παγκόσμιας βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης είναι μία συνεχής εξελικτική διαδικασία, η συνεργασία σε διεθνές επίπεδο κρίνεται απαραίτητη. Η υιοθέτηση της Agenda 2030 του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη και των 17 Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDGs) αποτελεί ορόσημο για τη διεθνή κοινότητα καθώς για πρώτη φορά τέθηκαν διεθνώς «οικουμενικοί» στόχοι, τους οποίους καλούνται να υλοποιήσουν όλες οι χώρες από κοινού, τόσο ανεπτυγμένες όσο και αναπτυσσόμενες, ώστε να μην «μείνει κανείς πίσω» (Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας). Πέρα από την επιβεβλημένη διεθνή συνεργασία, σε εθνικό επίπεδο, κάθε κράτος οφείλει να συμβάλλει, στο μέτρο που του αναλογεί, στην επίτευξη και περαιτέρω ενίσχυση του βιώσιμου τουρισμού. Ο αειφόρος τουρισμός έχει πολλαπλασιαστικά οφέλη για το τρίπτυχο περιβάλλον-κοινωνία-οικονομία αλλά και για τον πολιτισμό, αναγνωρίζοντας το πολιτιστικό απόθεμα ως οριζόντιο συνεκτικό στοιχείο που διατρέχει υποστηρικτικά τους τρεις προαναφερθέντες βασικούς πυλώνες της βιώσιμης ανάπτυξης.
Οφέλη βιώσιμου και αειφόρου τουρισμού
- προστασία, διαφύλαξη και προώθηση του πολιτιστικού αποθέματος, υλικού και άυλου
- προστασία και διατήρηση των τοπικών φυσικών οικοσυστημάτων
- προστασία και ανάδειξη του αυθεντικού χαρακτήρα των τοπικών κοινωνιών και των παραδόσεών τους
- επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου
- ανάπτυξη και προβολή λιγότερο προβεβλημένων τουριστικών περιοχών
- υιοθέτηση βιώσιμων τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών
- οικονομική ενίσχυση των τοπικών κοινωνιών
- δημιουργία θέσεων εργασίας για την τοπική περιοχή
Έρη Καραμήτρου, Πτυχιούχος Αρχαιολογίας, Κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος σε Σπουδές Πολιτιστικής Κληρονομιάς (UCL), Δραστηριοποιούμενη στον Τουριστικό Κλάδο
