Οι μύκητες που προκαλούν λοιμώξεις και ευθύνονται για εκατομμύρια θανάτους ετησίως αναμένεται να εξαπλωθούν σε νέες περιοχές καθώς ο πλανήτης θερμαίνεται, σύμφωνα με νέα έρευνα. Και ο κόσμος, όπως επισημαίνουν οι επιστήμονες, δεν είναι προετοιμασμένος.
Οι μύκητες είναι παντού. Αποτελούν ένα τεράστιο βασίλειο οργανισμών, από τη μούχλα μέχρι τα μανιτάρια, που αναπτύσσονται σε εδάφη, κομπόστ και νερό. Παίζουν καθοριστικό ρόλο στα οικοσυστήματα, αλλά μπορεί να είναι και καταστροφικοί για την ανθρώπινη υγεία.
Σύμφωνα με στοιχεία που παρουσιάζει το CNN, οι μυκητιασικές λοιμώξεις σκοτώνουν εκτιμώμενα 2,5 εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο, και η έλλειψη δεδομένων υποδηλώνει ότι ο πραγματικός αριθμός μπορεί να είναι πολύ μεγαλύτερος.
Ωστόσο, η κατανόησή μας για τους μύκητες παραμένει περιορισμένη, ιδίως ως προς το πώς θα αντιδράσουν σε ένα θερμότερο κλίμα.
Τι έδειξε η έρευνα του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ
Μια ομάδα επιστημόνων από το Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ χρησιμοποίησε υπολογιστικές προσομοιώσεις και προβλέψεις για να χαρτογραφήσει τη μελλοντική εξάπλωση του Aspergillus, μιας κοινής ομάδας μυκήτων που βρίσκεται παντού στον κόσμο και μπορεί να προκαλέσει ασπεργίλλωση — μια απειλητική για τη ζωή νόσο που επηρεάζει κυρίως τους πνεύμονες.
Η μελέτη έδειξε ότι συγκεκριμένα είδη Aspergillus θα επεκτείνουν την εξάπλωσή τους όσο εντείνεται η κλιματική κρίση, διεισδύοντας σε νέες περιοχές της Βόρειας Αμερικής, της Ευρώπης, της Κίνας και της Ρωσίας. Η έρευνα δημοσιεύτηκε αυτό τον μήνα και βρίσκεται υπό αξιολόγηση από ομοτίμους.
«Οι μύκητες έχουν ερευνηθεί πολύ λιγότερο σε σχέση με ιούς και παράσιτα, αλλά οι χάρτες δείχνουν ότι οι μυκητιακοί παθογόνοι οργανισμοί θα επηρεάσουν πιθανότατα το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη στο μέλλον», δήλωσε στο CNN ο Norman van Rijn, ένας από τους συγγραφείς της μελέτης και ερευνητής για την κλιματική αλλαγή και τις μολυσματικές ασθένειες.
Σενάριο… «The Last of Us»
Οι προειδοποιήσεις και οι κίνδυνοι φέρνουν στο μυαλό πολλών το σενάριο της επιτυχημένης σειράς «The Last of Us» του HBO, η οποία περιγράφει έναν κόσμο όπου ένας μεταλλαγμένος μύκητας μετατρέπει τον πληθυσμό σε βίαια τέρατα. «Είναι μυθοπλασία», λέει ο van Rijn, «αλλά ελπίζω να φέρει στο προσκήνιο τις μυκητιασικές λοιμώξεις που σκοτώνουν εκατομμύρια στην πραγματικότητα».
Ένας μύκητας που «σε τρώει από μέσα προς τα έξω»
Οι μύκητες Aspergillus αναπτύσσονται σαν λεπτά νημάτια στο έδαφος παγκοσμίως. Όπως σχεδόν όλοι οι μύκητες, απελευθερώνουν τεράστιο αριθμό μικροσκοπικών σπορίων που μεταφέρονται μέσω του αέρα. Οι άνθρωποι τα εισπνέουν καθημερινά, αλλά οι περισσότεροι δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα — το ανοσοποιητικό τους σύστημα τα απομακρύνει.
Η ιστορία αλλάζει για όσους έχουν πνευμονικά προβλήματα όπως άσθμα, κυστική ίνωση, ΧΑΠ, ή εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, π.χ. ασθενείς με καρκίνο, μεταμοσχεύσεις, ή σοβαρή γρίπη/κορονοϊό. Αν το σώμα δεν καταφέρει να εξουδετερώσει τα σπόρια, ο μύκητας αρχίζει να αναπτύσσεται και, όπως αναφέρει ο van Rijn, «ουσιαστικά αρχίζει να σε τρώει από μέσα προς τα έξω».
Η ασπεργίλλωση έχει πολύ υψηλά ποσοστά θνησιμότητας, περίπου 20% έως 40%. Είναι επίσης πολύ δύσκολη στη διάγνωση, αφού οι γιατροί σπάνια την έχουν κατά νου και τα συμπτώματα — πυρετός και βήχας — είναι κοινά σε πολλές ασθένειες.
Ο van Rijn τονίζει επίσης ότι οι μυκητιασικοί παθογόνοι οργανισμοί γίνονται όλο και πιο ανθεκτικοί στις θεραπείες. Υπάρχουν μόνο τέσσερις κατηγορίες αντιμυκητιασικών φαρμάκων.
Ο ρόλος της κλιματικής αλλαγής
Καθώς η κλιματική αλλαγή ανοίγει νέες περιοχές για αποικισμό από τον Aspergillus, τα νέα δεν είναι καθόλου καλά. Το είδος Aspergillus flavus, που ευδοκιμεί σε θερμά, τροπικά κλίματα, θα μπορούσε να αυξήσει την εξάπλωσή του κατά 16% αν συνεχιστεί η εκτεταμένη χρήση ορυκτών καυσίμων.
Αναμένεται να επεκταθεί σε βόρεια Αμερική, βόρεια Κίνα και Ρωσία. Το είδος αυτό προκαλεί σοβαρές λοιμώξεις στον άνθρωπο, είναι ανθεκτικό σε πολλά αντιμυκητιασικά και μολύνει και καλλιέργειες τροφίμων, απειλώντας τη διατροφική ασφάλεια. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας το κατέταξε το 2022 στην κρίσιμη κατηγορία παθογόνων λόγω του αντίκτυπου στη δημόσια υγεία και της ανθεκτικότητάς του.
Το Aspergillus fumigatus, που προτιμά πιο εύκρατα κλίματα, προβλέπεται να μετακινηθεί προς τον Βόρειο Πόλο καθώς αυξάνονται οι θερμοκρασίες. Η εξάπλωσή του θα μπορούσε να αυξηθεί κατά 77,5% έως το 2100, εκθέτοντας περίπου 9 εκατομμύρια ανθρώπους στην Ευρώπη.
Εκτός από την εξάπλωση, η υπερθέρμανση του πλανήτη μπορεί να αυξήσει και την αντοχή των μυκήτων στη θερμότητα, επιτρέποντάς τους να επιβιώνουν πιο εύκολα στο ανθρώπινο σώμα. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα — ξηρασίες, πλημμύρες, καύσωνες — μπορούν επίσης να συμβάλουν στη διασπορά των σπορίων σε μεγάλες αποστάσεις. Έχουν καταγραφεί αυξήσεις μυκητιασικών λοιμώξεων μετά από φυσικές καταστροφές, όπως η έξαρση μετά τον ανεμοστρόβιλο στο Τζόπλιν του Μιζούρι το 2011.
«Φως» στον κίνδυνο των μυκήτων
Η νέα μελέτη «ρίχνει το απαραίτητο φως στην απειλή των μυκήτων που ζουν στο φυσικό μας περιβάλλον και στην απουσία προετοιμασίας μας για τις μεταβολές στην εξάπλωσή τους», είπε η Elaine Bignell, συνδιευθύντρια του MRC Centre for Medical Mycology στο Πανεπιστήμιο του Έξετερ. Αν και δεν συμμετείχε στην έρευνα, τονίζει ότι υπάρχουν ακόμη πολλές αβεβαιότητες και τεράστια ανάγκη για περαιτέρω μελέτη.
Ο Justin Remais, καθηγητής περιβαλλοντικής υγείας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ, που επίσης δεν συμμετείχε στη μελέτη, ανέφερε ότι η δική του ομάδα εντόπισε περισσότερες από 20.000 περιπτώσεις ασπεργίλλωσης στις ΗΠΑ μεταξύ 2013 και 2023 — με αύξηση περίπου 5% κάθε χρόνο.
«Οι μυκητιασικοί παθογόνοι οργανισμοί γίνονται ολοένα και συχνότεροι και πιο ανθεκτικοί στη θεραπεία, και μόλις αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε πώς συμβάλλει σε αυτό η κλιματική αλλαγή», είπε.
